Poradnik: Jak krok po kroku złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Zastanawiają się Państwo, w jakiej sytuacji i w jaki sposób złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa? Faktem jest, że przepisy prawa, w szczególności kodeks postępowania karnego mogą sprawiać trudności osobom bez prawniczego doświadczenia. Jednakże składając zawiadomienie nie musicie Pańśtwo zostać sami.
Nasza kancelaria kompleksowo pomaga osobom, które pragną złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, a jednocześnie potrzebują wsparcia w całym procesie. Innymi słowy, służymy wiedzą i praktyką, aby procedury stały się jaśniejsze.
Przybliżymy dziś, czym jest zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa oraz kto może je złożyć. Przedstawimy też podstawy prawne, wyjaśnimy znaczenie roli pokrzywdzonego i pokażemy, dlaczego odpowiednie działanie ma tak duże znaczenie. Wreszcie omówimy, dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego przy załatwianiu formalności.
Podstawy prawne
Zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego (dalej, jako – k.p.k.), każdy, kto uzyska wiarygodną informację o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić Policję lub prokuratora. Jeżeli jednak chodzi o czyny wskazane w art. 240 Kodeksu karnego (dalej, jako k.k.), np. zabójstwo czy poważne przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu, osoba dysponująca taką wiedzą musi złożyć zawiadomienie. W razie zaniechania może ponieść odpowiedzialność karną.
W praktyce oznacza to, że zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa może zainicjować postępowanie przygotowawcze. Rolą Policji i prokuratury będzie ustalenie, czy w istocie doszło do czynu zabronionego. Następnie, jeśli pojawi się uzasadnione podejrzenie, organy te wydadzą postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, zgodnie z art. 305 k.p.k.
Co więcej, pokrzywdzony, który postanowi złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, może domagać się potwierdzenia jego przyjęcia (zgodnie z art. 304b k.p.k.). W tym miejscu warto wskazać, że napisane przez adwokata lub siebie zawiadomienie możesz złożyć na każdej komendzie jednostki policji.
Pamiętać, zgodnie z kodeksem postępowania karnego, każdy obywatel ma obowiązek reagować, gdy dowie się o popełnieniu przestępstwa. W takich sytuacjach istotne jest, aby złożyć zawiadomienie i z pomocą organów ścigania np. jednostki policji zainicjować ściganie. Ponadto jest to moralny obowiązek wobec ofiar przemocy.
Kto i kiedy może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa?
Zasadniczo każdy może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, jeżeli chodzi o czyn ścigany z urzędu. Nie trzeba być pokrzywdzonym, by zawiadomić organy ścigania. Niekiedy jednak istnieje wymóg wniosku pokrzywdzonego (np. w przestępstwach ściganych na wniosek), co oznacza, że tylko określona osoba jest uprawniona, aby zainicjować postępowanie.
Jeśli ktoś ma pewne informacje o popełnieniu przestępstwa, zwłaszcza o przestępstwach z katalogu wskazanego w art. 240 k.k., to brak reakcji może skończyć się odpowiedzialnością karną. Bywa, że ludzi powstrzymuje obawa przed konsekwencjami zgłoszenia – jednak prawo oferuje im odpowiednie gwarancje. Gdy sprawa trafi do etapu śledztwa, poufne dane można częściowo utajnić, zwłaszcza przy realnym zagrożeniu odwetu.
Zdarza się także, iż osoba, która planuje złożyć zawiadomienie, nie ma pewności, kto konkretnie dopuścił się czynu. Niemniej jednak „zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa” nie wymaga zawsze wskazania sprawcy. Wystarczy przekazać znane okoliczności, by Policja lub prokuratura mogły przeprowadzić czynności sprawdzające.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa należy złożyć zwłaszcza wtedy, gdy sprawa dotyczy poważnych czynów.
Kwalifikacja czynu i rola funkcjonariusza policji oraz prokuratora
W pierwszej kolejności warto ustalić, czy popełnienie przestępstwa jest ścigane z urzędu. Jeśli tak, obowiązek przekazania informacji obejmuje także funkcjonariuszy policji oraz prokuratora. Niektóre kategorie spraw mogą należeć do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, gdy mają znaczenie dla bezpieczeństwa państwa.
Gdzie i jak należy złożyć zawiadomienie?
W praktyce najprościej jest osobiście udać się na komisariat Policji lub do prokuratury i ustnie złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Funkcjonariusz lub prokurator spisze protokół przyjęcia zgłoszenia. W takim momencie najczęściej przystępuje się też do wstępnego przesłuchania w charakterze świadka. Podczas wstępnej rozmowy ustala się charakter zdarzenia i ewentualne dokumenty, a także ważnym jest wskazanie ewentualnych świadków.
Drugą formą jest przygotowanie pisma – własnoręcznie bądź przy wsparciu prawnika – adwokata. Takie zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa można przesłać listownie (z potwierdzeniem odbioru) bądź złożyć w biurze podawczym organu. W piśmie należy zamieścić dane swoje, telefon komórkowy, e-mail (jeśli nie składamy go anonimowo), zwięzły opis zdarzeń, datę, podpis i ewentualne załączniki. W niektórych sprawach warto wyczerpująco opisać fakty w formie pisemnej. Zawiadomienie pisemne bywa bardziej komfortowe, gdy potrzebny jest czas na zgromadzenie konkretnych informacji.
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa da podstawy do wszczęcia postępowania przygotowawczego (dochodzenia lub śledztwa), jeśli istnieją podstawy do uznania, że faktycznie doszło do czynu zabronionego. Kiedy osoby zawiadamiającej dotyczą szczególne okoliczności, na przykład konieczność pomocy medycznej, policja może zaangażować inne służby. Gdy istnieje ryzyko dalszego działania sprawcy, konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań organów ścigania. Dzięki temu można zapobiec pogorszeniu sytuacji.
Co powinno zawierać zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa?
Aby zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przyniosło spodziewany efekt, warto pamiętać o kilku elementach:
- Czas i miejsce: istotne jest wskazanie, kiedy i gdzie doszło do incydentu.
- Opis zdarzenia: należy przedstawić, co się wydarzyło, w miarę możliwości chronologicznie i konkretnie.
- Ewentualne dowody: czy istnieją świadkowie, dokumentacja medyczna, nagrania wideo itp.? W tym miejscu warto wskazać, że niektóre sytuacje wymagają dostarczenia bardziej szczegółowych danych, np. numery fabryczne skradzionego sprzęt rtv albo telefon komórkowy. Im więcej szczegółów, tym łatwiej ustalić przebieg zdarzenia oraz osobę odpowiedzialną.
- Dane sprawcy: jeśli zawiadamiający je zna – w przeciwnym razie wystarczy podać okoliczności, które mogą pozwolić na jego identyfikację.
Czynności po złożeniu zawiadomienia
Po przekazaniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa organom ścigania, policja bądź prokurator dokonują wstępnych ustaleń – tzw. czynności sprawdzających. Jeśli stwierdzą przesłanki, wydają postanowienie o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa. Gdy jednak brak jest dowodów albo przestępstwo nie zaistniało, mogą wydać postanowienie o odmowie wszczęcia.
Pokrzywdzony ma prawo zażalenia na odmowę wszczęcia dochodzenia lub śledztwa, a także – po wszczęciu postępowania – możliwość składania wniosków dowodowych. W rzeczywistości czynną rolę w postępowaniu odgrywa również świadek, który może zostać wezwany do kolejnych przesłuchań.
Przykładowe sytuacje
Przemoc domowa
Osoba, która słyszy regularne krzyki u sąsiadów i podejrzewa, że ktoś cierpi wskutek przemocy, może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Policja zweryfikuje fakty, a pokrzywdzeni mogą zostać objęci ochroną.
Podejrzenie korupcji
Jeżeli osoba zatrudniona w instytucji państwowej w związku z pracą odkryje podejrzane praktyki, takie jak żądanie łapówek, powinna niezwłocznie poinformować prokuraturę.
Pokrzywdzony wysyła pismo do sądu
Gdy pokrzywdzony w sprawie ściganej z urzędu omyłkowo kieruje pismo bezpośrednio do sądu, zazwyczaj uznaje się je za zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Organ sądowy przekazuje je do prokuratury albo Policji, gdzie podejmuje się dalsze czynności.
Najpopularniejsze pytania
- Czy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa zawsze wymaga znajomości tożsamości sprawcy?
– Nie. Wystarczy opisać zdarzenie, organ ścigania ustali personalia podejrzanego. - Co jeśli boję się odwetu za złożenie zawiadomienia?
– Istnieją środki ochrony, np. utajnienie adresu. W razie niebezpieczeństwa Policja może skierować wniosek o izolowanie sprawcy. - Czy muszę powiadamiać Policję, jeśli nie jestem pewien, czy doszło do przestępstwa?
– Jeśli występują poważne wątpliwości, warto zasięgnąć porady prawnika. Organy ścigania mają obowiązek wstępnego wyjaśnienia sytuacji. - Kto pokrywa koszty postępowania?
– Samo zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa nic nie kosztuje. Koszty pojawiają się, gdy korzysta się z pomocy prawnika, ale często warto zainwestować w profesjonalne wsparcie.
Podsumowanie
Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa to fundament całego postępowania karnego. Faktem jest, że organy ścigania nie mogą wszczynać postępowania bez konkretnej informacji o tym, iż doszło do popełnieniu przestępstwa (chyba że same nabędą taką wiedzę w inny sposób). Tymczasem wielu ludzi zastanawia się, czy w ich sytuacji w ogóle należy złożyć zawiadomienie.
Jeżeli chodzi o poważne przestępstwa, zaniechanie zgłoszenia potrafi nieść konsekwencje karne, zwłaszcza w obliczu obowiązku określonego w art. 240 k.k. Natomiast przy lżejszych czynach – ściganych z urzędu – złożenie zawiadomienia zazwyczaj uznawane jest za przejaw odpowiedzialności i troski o bezpieczeństwo publiczne.
Praktyka uczy, że warto działać szybko. Z każdym dniem pewne dowody mogą zostać utracone, a świadkowie zapominają szczegóły. Dlatego „złożyć zawiadomienie” we właściwym czasie bywa kluczowe dla wyjaśnienia sprawy.
Jeszcze raz należy podkreślić, że przygotowane pisemnie zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i precyzyjny opis o popełnieniu przestępstwa zawierający najwięcej konkretnych informacji, mogą znacznie skrócić czas postępowania i spowodować by sprawca poniósł karę. Gdy zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa jest kompletne, procedura przebiega szybciej i sprawniej, a prawa wszystkich stron są przestrzegane. Pamiętajmy, że w każdej komendzie policji lub u prokuratora uzyskamy informacje niezbędne dla sprawy. Złożyć napisane przez siebie zawiadomienie pisemne można w każdej jednostce Policji czy prokuraturze, bez względu na miejsce zdarzenia.
Kiedy warto skorzystać z pomocy prawnika?
Wielu ludzi sądzi, że złożyć zawiadomienie to czynność nieskomplikowana i nie wymaga wsparcia. Niekiedy to prawda, zwłaszcza gdy sprawa jest prosta. Jednak praktyka uczy, że występują też sytuacje trudne, w których doświadczony adwokat lub radca prawny może odegrać kluczową rolę:
- Gdy sprawa dotyczy skomplikowanej działalności gospodarczej i niezbędna jest znajomość przepisów finansowych;
- Gdy potrzebna jest szybka reakcja, np. zabezpieczenie dokumentacji lub mienia;
- Gdy istnieje obawa o dane zawiadamiającego i jego bezpieczeństwo lub jego bliskich;
- Gdy wymagane są opinie biegłych czy specjalistyczne dowody.
- Gdy masz wątpliwości, co do możliwości złożenia zawiadomienia
- Gdy chcesz przyśpieszyć wszczęcie postępowania przygotowawczego
- Gdy nie chcesz działać osobiście i chcesz ten obowiązek przekazać
Kancelaria przeprowadzi klienta przez formalności, wyjaśni przepisy i zapewni, że zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa zostanie przygotowane w sposób rzetelny. Ponadto adwokat lub radca prawny z naszej kancelarii może reprezentować pokrzywdzonego już podczas postępowania.
Prawo karne
